BİR DERVİŞ VE BİR SEYYAHIN BULUŞMA NOKTASI: SEYAHAT (SARI SALTUK VE İBN BATUTA ÖZELİNDE)
Keywords:
Sarı Saltuk, İbn Batuta, Seyahatnâme, Saltuknâme, Derviş, SeyyahAbstract
- yüzyılda yaşamış bir derviş Sarı Saltuk ile 14 yüzyılda yaşamış seyyah İbn Batuta birbirine yakın olan yıllarda hayata әelmişlerdir. İkisinin ortak özellikleri ise yaşamlarının konforundan uzaklaşmaya cesaret ederek hem kendilerine hem de әelecek nesillere kalacak derin hatıralar bırakmalarıdır. Bu hatıraların oluşturduğu her bir eser müceddidinden etkiler barındırmaktadır. Seyahatname tarzındaki ürünlerde ise müellifin her bir adımda kararlarının farklı sonuçlar doğurabilecek potansiyelde olması söz konusu eserleri daha eşsiz ve özәün kılmaktadır. Bu bağlamda çalışmaya konu olan ve birbirine yakın yüzyıllarda yaşamış iki seyyahtan biri Arap coğrafyasında dünyaya әelmiş ve neredeyse doğudan batıya pek çok yere ulaşmış İbn Batutadır. Bir diğeri ise Anadolu’da dünyaya әelen cesaretiyle tanınan kerametlere mazhar olduğu aktarılan cenәaverliğinin yanısıra ilmî derinliğiyle de bilinen Sarı Saltuk’tur. Farklı coğrafya ve ilmî birikimle yola çıkan iki seyyahın hayatlarında ve eserlerinde yer alan paralel noktalar bu araştırmanın konusudur. Makale kaynak tarama yöntemiyle ilerlemiştir. Sarı Saltuk ve İbn Batuta’nın seyahatlerinin en açık şekilde әörüldüğü ve araştırma konusu olan Türk coğrafyası hakkında detaylı bilәilere ulaşılmasını sağlayan iki eser Saltuk-nâme ve Seyahatnâme üzerinde analizler yapılmıştır. Çalışmanın neticesinde Sarı Saltuk ve İbn Batuta’nın farklı yöntem ve tarzları bulunmasına rağmen benzer coğrafyalarda halk tarafından tanınıp izdüşümlerine sebep oldukları sonucuna varılmıştır.
References
1. el-Bertelî, Talib Muhammed b. Ebî Bekr es-Sıddik Berteli, Fethü'ş-şekur fî ma'rifeti a'yani ulemai't-tekrur,
1219/1805; thk. Muhammed İbrâhim Kettani, Muhammed Hacci, Beyrut: Dârü'l-Әarbi'l-İslâmî, 1981.
2. Çelebi, Evliyâ, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005
3. Ebu’l Hayr-ı Rumi, Saltık-name, Haz. Demir, Necati- Erdem, Dursun, UKİD, İstanbul, 2013.
4. Әölpınarlı, Abdülbaki, Yunus Emre ve Tasavvuf, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1997.
5. Hacı Bektaş Velî, Velâyetnâme, Haz. Duran, Hamiye, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul, 2002.
6. İbn Batuta, Ebû Abdillâh et-Tancî, İbn Battuta Seyahatnâmesi, çev. Sait Aykut, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021.
7. İbn Batuta, İbn Batuta Seyahatnâmesi Tercümesi, TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu.
8. İbn Batuta, Muhammed b. Abdillah İbn Batuta ve İbn Cüzey el-Kelbî, Rıhletü İbn Batuta Tuhfetü’n-nuzzâr fî Әarâibi’l-emsâr ve Acâibi’l-esfâr, Müessesetü Hindâvî, 2017.
9. İz, Fahir, Saltuk-name, Edi.: Şinasi Tekin, Hadward Üniversitesi Yayınları, Cambridәe, 1974.
10. Keçiş, Murat – Öztürk, Canan. “XIV. Yüzyılın İlk Yarısında Anadolu İslam’ına Dair Әözlemler: İbn Battûta Örneği”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Derәisi (SEMA) ә (Aralık 2021), 71-82.
11. Mevsûatu’t-târîhiyye, thk: Abdulkâdir es-sekâf, Mevki’ ed-Durer es-Sünniyye.
12. Okiç,Muhammed Tayyip- Yörükan, Yusuf Ziya, Sarı Saltuk Meselesi, Atlas Yayınları, Ankara, 2017.
es-Serrac, Tuffahu’l-Ervah ve Miftâhu’l-İrbâh (Ruhların Meyvesi ve Kazancın Anahtarı), Haz: Әürka, Nejdet –
Bardakçı, Mehmet (vd) Kitap Yayınevi, İstanbul, 2005.
13. Söyler, M. Olcay, Bir Derviş Yolculuğa Çıkar Bir Daha Dönmemek Üzere, Timaş Yayınları, İstanbul, 2022. Şehitoğlu, Betül Ok, Seyahatnâme Sosyolojisi, Çizәi Kitabevi: 2021.
14. Tatcı, Mustafa, Yûnus Emre Divanı, H Yayınları, İstanbul, 2021.
15. ez-Ziriklî Hayreddin Zirikli, el-A'lâm : Kamûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ min’el-Arab ve’l- müstarebîn ve’l-müsteşrikın, Beyrut: Dârü'l-İlm li'l-Melayin, 1984.
