ESKİ TÜRK YAZITLARINDA DEVRİK CÜMLE YAPISI ÜZERİNE
Abstract
Türk dilinin en eski yazılı belgeleri olan üç büyük yazıt ve beraberinde ikinci kağanlık döneminden kalma birkaç küçük yazıt üzerinde durup içeriği ve tanıkları ile birlikte eski Türk yazıtlarında devrik cümle yapısını inceleyeceğiz. Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtları genellikle ‘Orhon Yazıtları’ adı ile anılmaktadır. Günümüze kadar gelebilen bu yazıtlar en eski ve çok değerli yazılı belgelerdir zira Köktürk alfabesi ile yazılmış yazıtlar arasında en büyükleri olup en az tahribata uğrayanlardır. Üçüncü bir yazıt da Tunyukuk yazıtıdır. Orhon yazıtlarından daha eski bir tarihte yazılıp dikilmiştir. I. Köktürk Kağanlığından (552-588) başlayarak Köktürk devletinin öyküsünü aktarırlar. Başka bir deyişle devletin siyasi ve kültür tarihini yansıtırlar. Yazıtlarda bir kağanın veya bir kahramanın başarı için yapması gerekenler anlatıldığı gibi iyi bir kağanın veya iyi bir devlet adamının yönetiminde halkın içinde bulunduğu refah ya da içine düştüğü kötü durum dile getirilir. Sadece bir mezar taşı olmayıp aynı zamanda bir siyasi beyannamedir.Anlatım tarzı canlı ve samimi olmakla birlikte milli gurur ve heyecanı da dile getirmektedir1.
References
1. Akay, N. (2006). Orhun Abideleri Üzerine Bir Sentaks Çalışması, Yayınlanmamıs Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
2. Aktan, B. (2009). Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi. Ankara:Gazi Kitapevi.
3. Alyılmaz, C. (1994). Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi. Yayınlanmamıs Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
4. Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin Grameri.Ankara:Ankara Üniversitesi Basımevi.
5. Bilgegil, M.K. (2009). Türkçe Dil Bilgisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
6. Bozkurt, F. (1995).Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınevi.
7.Demir, T. (2013). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Kurmay Yayınları.
8.Dizdaroğlu, H. (1976).Tümce Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
9.Ediskun, H. (1985). Türk Dil Bilgisi. Istanbul: Remzi Kitabevi
10.Erdal, M. (2004), A Grammar Of Old Turkic. Leidin Bostan: Brill.
11.Gabain, A. Von (1995). Eski Türkçenin Grameri. Ankara. TDK.
12.Gencan, T.N. (2001). Dil Bilgisi. Ankara. Ayraç Yayınevi.
13.Hengirmen, M. (1997).Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engine Yayınevi.
14. Karahan, L. (1999). Türkçede Söz Dizimi-Cümle Tahlilleri. Ankara. Akçağ Yayınları.
15. Sebzecioğlu,T. Ve Ekdi,S.(2015)Türkçede Devrik Tümce Ve Sezgisel Temellendirme Türk-Islam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi [TIDSAD], 2/2,224-236.
16. Uzun, N.E. (2000). Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual.
17.Tekin, T. (1998). OrhonYazıtları (KülTigin, BilgeKağan, Tunyukuk). Istanbul: Simurg Yayınevi.
