ҚАРАҚАЛПАҚ ЛИРО-ЭПИКАЛЫҚ ДӘСТАНЛАРЫНЫҢ ТИПОЛОГИЯСЫ
Abstract
Qoraqalpoq xalqining milliy muhitida shakllangan liro-epik dostonlari o‘zining kompozitsion tuzilishi, badiiyligi va g‘oyaviy
o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi, milliy epik mazmun va syujetlar bilan boyitilgan. Lirik dostonlarda xalqlar do‘stligi, o‘zga yurtdan
qiz ayttirish, urf-odat va an’analar chegarasining buzilishi tasvirlangan, asar ta’sirli va mazmunli bo‘lgan. Dostonning syujet
vositalari boshqa xalqlar qatori qoraqalpoq xalqi ijodida ham keng aks etgan. Bir qancha lirik dostonlar musiqa va bahs bakshilar
tomonidan dutorda ijro etilgan bo‘lib, ustozdan shogirdga o‘tish orqali bugungi kungacha yetib kelgan. Bunda dostonlarning mazmuni bir-biriga oshiq bo‘lgan qiz va yigitning taqdirlari bilan bog‘lanib, ularning o‘z maqsadlariga erishish yo‘lidagi mashaqqatli
harakatlari haqida hikoya qiladi. Maqsad yo'lidagi barcha qiyinchilik va to'siqlar musiqa va suhbat yordamida hal qilinadi. Qoraqal-
poq lirik dostonlari til xususiyatlarimizdan, turmush sharoitimizning milliy xususiyatlaridan, urf-odat va an’analarimizning muhim
jihatlaridan, milliy xalq qarashlaridan, xalq tafakkuri imkoniyatlarining samarali namunalaridan boshlab o‘ziga xos xususiyatlarga
ega.
References
1. А й ы м б е т о в К. Халық даналығы. ‒ Нөкис: Қарақалпақстан, 1988.
2. А л ы м о в А . Қарақалпақ лиро-эпикалык дәстан- лары. ‒ Нөкис: Қарақалпақстан, 1983.
3. Қ а р р ы е в С . А . Түркмен әдебиятынын совет гүндияны халықларынын әдебиетлери билен өз ара бағланышларынын тарийхыдан. ДД. ‒ Ашха- бад. 1966.
4. М а қ с е т о в К . Қарақалпақ халқының көркем аўызеки дөретпелери. ‒ Нөкис: Билим, 1996.
5. М а д а е в А . Хорезмские дастаны и их специфи- ческие особенности: АКД. ‒ Ташкент: 1973.
6. Р ў з и м б о е в С . Саёд ва Ҳамро / “Ошиқ туркуми” достонларининг ғоявий-бадий хусусиятлари. ‒ Тошкент: ТДПИ, 1987.
7. Р ў з и м б о е в С . «Саёд ва Ҳамро» / Ошиқнома, I китоб. – Урганч: Хоразм, 2006.
8. «Саёд ва Хамро» (достон). Нашрга таёрловчи Ж.Кобилниёзов. ‒ Тошкент: ФАН, 1964.
