ƏLİŞİR NƏVAİ VƏ MƏHƏMMƏDHÜSEYN ŞƏHRİYARIN HİKMƏT DÜNYASINDA SÖZ…
Keywords:
Əlişir Nəvai, Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, Azərbaycan və Özbək ədəbiyyatı, söz, fəlsəfə, hikmət dünyası, aforizmlərAbstract
İnsanların gözəl fikirlər aləminin-hikmət dünyasının incilərinə, müdriklərin kəlamlarına, yəni aforizmlərə bütün dövrlərdə ehtiyacı olub və bu gün də var. Müdriklik hansısa özəl təhsilin, peşə və ya ixtisas fəaliyyətinin nəticəsi deyil, hər kəsin yaşadığı həyat gerçəkliklərinə özünəxas yanaşmaq, müşahidə etmək, bu yanaşma və müşahidələrin ümumiləşdirilmiş ifadəsini verə bilmək qabiliyyəti, yetənəyidir. Müdrik fikirlər, dərin məntiqə söykənən hikmətli sözlər isə əsasən tanınmış şəxslərin-dahilərin qapsamlı düşüncələrinin mükəmməl təsviri, ifadəsi olur. Əlişir Nəvai və Məhəmmədhüseyn Şəhriyar məhz belə dahilərdən, hikmət sahiblərindən idilər...
Əlişir Nəvainin hikmət dünyasının əhatə etdiyi mövzuları klassik dövr Azərbaycan ədəbiyyatının səriştəli tədqiqatçısı Siracəddin Hacı genəlliklə belə qruplaşdırır: “sözün dəyəri, ana, ata sevgisi, birlik, elm, alim, vəfa, ağıl, hikmət, igidlik, eşq, aşiqlik, saleh əməl, iman, paylaşma, səbir, dünya, axirət, səxavət, tamah, halallıq, yaxşılıq, pislik, sağlamlıq, kin, paxıllıq, doğruluq, insan çeşidləri, ədalət, zülm, dost, düşmən, ləyaqət, gənclik, qocalıq, təkəbbür, ədəb...” (1, 93)
Bu sıralamanı ustad Şəhriyarın da irfani, folklor və klassik Azərbaycan ədəbiyyatının dəyərləri üzərində yaratdığı bədii irsinin qapsadığı qonulara da şamil etmək mümkündür...
References
1. Siracəddin Hacı. Əlişir Nəvainin hikmətləri. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu. Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq, 2020, №1.
2. Aynur Turan. Bütün türk ellərinin söz səngəri...Mədəniyyət.- 2021.- 5 may.- S.6.
3. https://www.medeniyyet.az/page/news/57142/Butun-turk-ellerinin-soz-sengeri.html
4. Binnətova, Almaz Ülvi. Əlişir Nəvainin dini-elmi əsərləri (“Minacat”, “Nəzmul-cəvahir” və “Hədisi-ərbəin”) Din araşdırmaları 1 (4), 2020.
5. H.Araslı. Nəvai və Azərbaycan ədəbiyyatı. Azərbaycan ədəbiyyatı: tarixi və problemləri. Bakı, “Gənclik”, 1998.
6. Almaz Ülvi (Binnətova). Nəvai yaradıcılığında Nəsimi obrazı. 525-ci qəzet.- 2019.- 1 fevral.- S.6.
7. https:www.anl.az/down/meqale/turkustan/2021/iyun/747848(meqale).pdf
8. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Yalan dünya. “Azərbaycan Ensiklopediyası. NPB”, 1993, 496 s.
9. Şəhriyar M. Seçilmiş əsərləri B. “Elm” – 2000.
10. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Seçilmiş əsərləri. "Avrasiya press", Baki-2005.
11. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Divani Türki, “Əlhuda Sabah”, Bakı:- 1993.
12. “Azərbaycan” jurnalı. Ankara, sayı: 4-5 (40-41), iyul-avqust; 6-7 (42-43), sentyabr-oktyabr 1955-ci il.
13. Cəmşid Əlizadə. “Be həmin sadegi və zibayi (Elə həmin sadəlikdə və gözəllikdə)”. Yadname-ye Şəhriyar (Şəhriyar haqqında xatirələr), Tehran, “Mərkəz” nəşriyyatı, 1994, s.(Tərcümə edən: Fil.ü.e.d. Həsən Səfəri)
14. https://www.testbook.az/proverb/aphorism/F
15. Tehran Əlişanoğlu Əbu Turxan dünyasının hikmətləri. 525-ci qəzet.- 2013.- 7 iyun.- S.2-5.
16. Quran.azhttps://quran.az › ... əl-Bəqərə surəsi, 2-ci surə, 117-ci ayə
17. Əlişir Nəvai. Seçilmiş əsərləri. Yeddi səyyarə. Bakı:-“Öndər”, 2004, 424 səh.https://turuz.com/storage/uz-4-edebiyat-2020New_Folder/7179-Alishir_Nevayi-Sechme_Ishleri-Baki-Aliagha_Vahid----2004-213.pdf
18. Əlişir Nəvai. Hikmətli sözlər. Bakı, 2020.
19. Abbasov Əli. Nizami Gəncəvinin “İsgəndərnamə” poeması. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı, 1966.
