ORTAK TÜRK KÜLTÜRÜNDE SAZ YAPIMININ ARKAIK HAFIZA TESEVVÜRÜ VE SAZIN TÖREME FUNKSIYONU

Abstract

Ortak Türk müzik kültürünün gelişmesinde tarihi açıdan yeri doldurulamaz öneme sahip çok sayıda telli müzik aletleri, zaman zaman oluşmuş ve günümüze kadar ulaşarak, modern müzik aletlerinin oluşumunda etkisini göstermiştir. Orta Asya halklarından Anadolu Türklerine, Balkanlar'dan Tuva'ya, Hakas Türklerine kadar Türk ruhunu taşıyan ve ortak müzik kültürünü yaşayan tüm Türkçe konuşan halklarda, telli müzik aletleri zaman zaman değişse de özünde asıl olan, ruhun ve düşüncenin akışı değişmeden kalır. Mit ve efsane örneklerinde müzik aletlerinin yapımı ve oluşumu hakkında yeterli bilgi bulunmaktadır. “Süleyman ile Saz”, “Göy Ozanı” efsanelerinde, musikar kuşu, ney ile ilgili söylemeler, Orta Asya ve Kafkaslar'da yaşayan olay ve hikâyeler, Dede Korkut, Hz. Süleyman, Aldede hakkında söylenenler ortak Türk kültürünün sanatının kökeni ve tarihine ilişkin fikirlerin simgesidir. Müzik aletinin yapım ile ilgili Özbek, Türkmen, Kırgız, Kazak, Azerbaycan vb. Türk halklarının çoklu efsane ve rivayetler vardır ki, günümüzde araştırma konusu haline gelen bu efsane ve rivayetler  tarihi gerçeklerin ortaya çıkarılmasına yardımcı olur. Bunlar, ilkel düşüncelerden bu yana, tarihin daha eski dönemleri, içerikleri ve özleriyle birlikte daire içine alınarak gözlemlenir.